Chronische pijn en familie

Een bekend verhaal

Een vaak terugkerend verhaal bij chronische pijn, is dat het in de familie zit. Meestal hoor je dan zoiets als:

“Mijn moeder had haar hele leven last van rugpijn. Mijn grootmoeder ook. Het zit gewoon in de familie, denk ik.”

Het is een veelvoorkomende overtuiging dat pijn, net als de kleur van je ogen, erfelijk is. Maar de wetenschap vertelt een ander verhaal.

Wat wordt doorgegeven is niet altijd schade. Soms is het een gevoel van gevaar.

De angst, bezorgdheid en emotionele stress rondom pijn kunnen net zo makkelijk doorgegeven worden als genetische eigenschappen. Wanneer we opgroeien met het zien van dierbaren die worstelen met pijn, leert ons brein het lichaam te associëren met dreiging en kwetsbaarheid.

We leren op de hoede te zijn en pijn te verwachten. Na verloop van tijd kunnen deze aangeleerde overtuigingen een eigen leven gaan leiden en wordt de angst voor de pijn een soort selffulfilling prophecy.

De verhalen die we over ons lichaam en onze gezondheid geloven, hebben veel invloed op hoe we ons voelen. Negatieve overtuigingen, zoals “ik ben zwak”, “mijn lichaam is kapot”, of “pijn hoort bij mij”, kunnen ons herstel in de weg staan. Maar als we een krachtiger en hoopvoller verhaal aannemen, verandert ook onze ervaring. Door oude overtuigingen te onderzoeken en te vervangen, ontstaat ruimte voor herstel en een beter gevoel van welzijn. Onze mindset speelt daarbij een enorme rol.

De familie-pijncyclus

Chronische pijn komt vaak terug binnen families. Niet omdat iedereen dezelfde genen heeft, maar omdat iedereen dezelfde ervaringen deelt.

Als iemand langdurig pijn heeft, gaan anderen in de familie zich vaak onbewust net zo gespannen, alert en bezorgd gedragen. Dat versterkt het alarmsysteem in je lichaam, waardoor je meer pijn kunt ervaren.

Ons brein werkt met verwachtingen. Het voorspelt voortdurend wat er gaat komen. Pijn ontstaat door een combinatie van wat je lichaam voelt én wat je brein verwacht op basis van herinneringen en emoties.

Wanneer je in een familie zit waar pijn een grote rol speelt, kun je ongemerkt dezelfde patronen overnemen: je gaat sneller letten op signalen, je wordt gevoeliger, je verwacht eerder dat iets pijn zal doen. En dat kan ervoor zorgen dat er inderdaad pijn ontstaat of dat deze langer aanhoudt dan normaal. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.

Daarnaast laat onverwerkt familietrauma (zoals verdriet, schaamte, stress of conflicten) sporen achter. Emoties die nooit zijn uitgesproken of verwerkt, kunnen generaties later opduiken als lichamelijke spanning, angst of pijn. Dit benadrukt hoe belangrijk het is deze diepgewortelde patronen te begrijpen en aan te pakken in het herstelproces.

Hier is het hoopvolle nieuws: wat je hebt geleerd, kun je ook weer afleren.

Pain Reprocessing Therapy (PRT) kan helpen om de cyclus van pijn en angst te doorbreken. Door het brein te leren lichaamssignalen als veilig(er) te interpreteren, kan PRT niet alleen iemands pijnervaring transformeren, maar ook de dynamiek binnen families positief beïnvloeden, en meer rust, compassie en welzijn creëren.

Hoe je kunt loskomen van de pijn-angstcyclus

Als je het gevoel hebt vast te zitten in die cyclus (zeker als je denkt dat pijn “in de familie zit”) kunnen deze stappen helpen:

1. Erken je gevoelens
Sta stil bij je angst, frustratie of onzekerheid over pijn. Dat is helemaal oké, zeker als pijn een rol speelt in je familie. Bewustwording is de eerste stap.

2. Leer hoe pijn werkt
Ontdek hoe gedachten, emoties en overtuigingen pijn kunnen beïnvloeden. Begrip geeft je meer controle en helpt je om oude verhalen los te laten.

3. Daag negatieve overtuigingen uit
Schrijf op welke overtuigingen je hebt over pijn, je lichaam of je familiegeschiedenis. Onderzoek ze kritisch en vervang ze door mildere, realistischere gedachten.
Bijvoorbeeld: niet “ik zal altijd pijn hebben, net als mijn moeder,” maar “ik hoef geen pijn te hebben omdat mijn moeder dat had.”

4. Praat erover met je familie
Vertel hoe pijn jouw leven beïnvloedt. Eerlijke gesprekken kunnen oude familieverhalen doorbreken en zorgen voor meer begrip en steun.

5. Zoek persoonlijke begeleiding
Een therapeut of zorgverlener die werkt met PRT of andere mind-body-methodes kan je helpen om angst te verminderen, je mindset te veranderen en je lichaam weer veilig te laten voelen.

Door bewust stappen te zetten, kun je oude patronen loslaten en ruimte maken voor een vrijer, pijnvrijer leven. Verandering is mogelijk — en jij hebt meer invloed op jouw verhaal dan je misschien denkt.

Vrij vertaald en samengesteld uit de PRT weekly nieuwsbrief - door Christian Festjens